De kogeldruk (of D-waarde) van een trekhaak is het aantal kilo’s van de caravan of aanhanger dat op de trekhaak van de auto rust. De ideale kogeldruk is belangrijk voor de stabiliteit van de combinatie en een veilig rijgedrag van de trekauto. Vooral een te lage kogeldruk is gevaarlijk.
De kogeldruk heet officieel kogellast of D-waarde. In de volksmond is kogeldruk gangbaar. Het wordt uitgedrukt in kilogrammen. De kogeldruk is de hoeveelheid kilogrammen waarmee de koppeling van de caravan op de trekhaak van de auto drukt. Dit verandert onder invloed van de belading van de caravan. Door het hefboomeffect in een caravan beïnvloedt elke verplaatsing van bagage in de caravan de kogeldruk. Vaak wordt er alleen bij het trekken van een caravan gelet op de kogeldruk. Maar ook wanneer je een boottrailer, paardentrailer of een open aanhanger aan de auto koppelt, is het verstandig om op de kogeldruk te letten. Overal waar je in deze tekst caravan leest, kun je ook elke andere aanhanger invullen.
De kogeldruk is te meten met een kogeldrukmeter. Deze verende staaf plaats je tussen de koppeling van de caravan en het wegdek. Door het inveren zie je de actuele kogeldruk. Er zijn ook caravans met een ingebouwde kogeldrukmeter in het neuswiel, helaas is de nauwkeurigheid daarvan niet altijd even goed. Een losse kogeldrukmeter is daarom aan te bevelen. Voor het bepalen van de juiste kogeldruk is het belangrijk dat de koppeling op dezelfde hoogte staat als de kogel van de trekhaak van de beladen auto. Door het voor- of achteroverkantelen van de caravan wordt de kogeldruk hoger of lager.
Bij een auto-caravan combinatie moet de auto de richting bepalen. Hoe lager de kogeldruk, hoe meer de caravan de neiging heeft om tijdens het rijden zijn eigen gang te gaan. Onder invloed van oneffenheden in het wegdek, inhalende vrachtwagens, hellingen in de weg of zijwind kan de caravan onbedoeld zijwaarts gaan bewegen. Door het pendeleffect wordt dit versterkt, uiteindelijk raak je de controle over de auto/caravan combinatie kwijt. Dit resulteert vrijwel altijd in een ongeval met veel schade. Bij de juiste kogeldruk zal de caravan ook onder ongunstige rijomstandigheden stabiel achter de auto meerollen en corrigeerbaar zijn.
Elke autofabrikant geeft een maximale kogeldruk op voor zijn modellen, een trekhaakfabrikant doet dat ook. Meestal komen deze waardes overeen. Is dat niet het geval, dan geldt het laagste getal als bovengrens. De waardes staan aangegeven in het instructieboekje van de auto of op het typeplaatje van de trekhaak. Is er niets te vinden, dan is 75 kilo een algemeen gebruikte waarde. Voor het berekenen van de ideale kogeldruk is er een eenvoudige formule. Je neemt namelijk 5 procent van de massa van de caravan. Bij een caravan die 1.500 kg weegt is dat dus 75 kg, bij een caravan die 1.300 kg weegt houd je 65 kg aan. Ook hier geldt: het laagste getal is je bovengrens. Bij een verkeerscontrole kan er gelet worden op de kogeldruk. Zeker in Duitsland, een populair vakantieland voor veel caravankampeerders, kan er bekeurd worden wanneer de toegelaten kogeldruk overschreven wordt.
Overigens is een kogeldruk die de aanbevolen waarde overschrijdt ook niet goed. Het veercomfort lijdt er onder, ook kan de druk (ook wel grip) op de voorwielen van de auto afnemen wat het stuurgedrag beïnvloedt. In het uiterste geval breng je schade toe aan de montage van de trekhaak. Door het inveren van de achterwielen loop je ook kans op schade aan de achterzijde van de auto, bijvoorbeeld doordat je een verkeersdrempel of stoeprand raakt.
Sommige fabrikanten geven verschillende kogeldrukwaardes op bij het gebruik met een aanhangwagen of een fietsendrager. Dit staat vermeld in de technische gegevens van de auto. Let erop dat bij het vervoeren van twee e-bikes op een trekhaakdrager de maximale D-waarde al gauw bereikt is. Houd daar rekening mee met je rijgedrag.
De kogeldruk voor een auto kan heel verschillend zijn, zelfs per uitvoering van één automodel. Zoek daarom altijd in actuele informatie de geldende waarde voor jouw auto op. Kun je het niet vinden in de technische specificaties die bij de auto geleverd zijn, raadpleeg dan een algemene website. Bijvoorbeeld op autoweek.nl en anwb.nl vind je de technische gegevens van vrijwel alle auto’s. Uiteraard kan een specialist van trekhaakofferte.nl je ook helpen.
Merken zoals Subaru, Audi, BMW en Volkswagen zijn populair als caravantrekker. De fabrikant houdt daar rekening mee en zorgt dat de trekhaakconstructie extra sterk is. Zo kan de kogeldruk hoog zijn. Bij Franse merken zoals Renault en Peugeot is de kogeldruk vaak opvallend laag, in ieder geval lager dan de algemeen gehanteerde kogeldruk van 75 kilogram of 80 kilogram. Heeft jouw aanhanger een zeer hoge kogeldruk en kun je deze nauwelijks verlagen door belading? Weet dan dat een terreinwagen zoals een Land Rover of een zware SUV van Mercedes-Benz vaak een zeer hoge kogeldruk bieden tot wel 120 kilogram.